Soevereiniteit in de 21e eeuw
Soevereiniteit is bepaald geen topthema in het Nederlandse politieke debat. Maar toch: aan de Europese verkiezingen op 23 mei doen twee partijen mee die de Europese Unie willen verlaten vanwege ons verlies aan soevereiniteit.
De meeste andere partijen, inclusief ChristenUnie en SGP, worstelen in meer of mindere mate met de vraag hoe veel Brussel mag bepalen. Ik denk dat het dus toch goed is om eens na te denken over wat soevereiniteit eigenlijk inhoudt en hoe we er in het politieke debat mee om kunnen gaan.
Wat willen de Nexit-partijen? De PVV is duidelijk en ziet het liefst vandaag nog een Nexit. In haar verkiezingsprogramma staat: ‘Nederland weer onafhankelijk. Dus uit de EU.’ De FvD...tsja...wil een referendum organiseren over EU-lidmaatschap of eigenlijk een serie referenda over grenzen, euro, interne markt, maar niet te snel dus wees niet bang, maar het partijstandpunt is toch een Nexit, ten minste, dat wil Thierry Baudet want de EU is niet te hervormen, maar het is een paar maanden geleden van de website verwijderd...Hoe dan ook, de partij is en blijft hard eurosceptis
Ook binnen onze achterbannen (van de ChristenUnie en SGP) maken velen zich zorgen over het schijnbaar ongrijpbaar verlies aan bevoegdheden. Niet voor niets stemden de partijen onlangs in de Tweede Kamer vóór een voorstel van Kees van der Staaij om overdracht van nieuwe bevoegdheden aan Brussel alleen nog maar met een supermeerderheid te mogen goedkeuren. Omdat onder andere CDA en VVD tégen stemden, haalde het voorstel het helaas niet.
Wat is nu eigenlijk soevereiniteit? Een diplomatieke definitie luidt als volgt: de ‘bevoegdheid van de staat om zelf zijn eigen rechtsorde en bestuursvorm in te stellen, zonder rekening te moeten houden met andere instellingen (interne soevereiniteit); de bevoegdheid van de staat om zelf, maar wel in overeenstemming met het internationale verdragsrecht, zijn rechtsverhoudingen met andere staten te organiseren (externe soevereiniteit).’
Als je dit leest, kun je je inderdaad afvragen of Nederland nog wel een soevereine staat is. Binnen de EU is besloten om bepaalde bestuursgebieden gezamenlijk uit te voeren. Denk aan handelsbeleid, monetair beleid (de euro) of landbouw- en visserijbeleid. En ook over belastingen, defensie en buitenlands beleid wordt al veel in Brussel nagedacht. Als het Europees Gerechtshof in Luxemburg iets besluit, kunnen Nederlandse rechters dat niet tegenhouden.
Ook ik maak me soms zorgen over hoeveel macht er al in Brussel ligt geconcentreerd. Natuurlijk is Nederland daar zelf bij, maar als één van de 28. Maar zijn we nu zoveel slechter af omdat we al zoveel soevereiniteit hebben ingeleverd? Nou, nee.
Om te beginnen, valt het in zeker zin wel mee met het inleveren van die soevereiniteit. We kunnen altijd weer uit de EU stappen. Er is geen EU-leger die ons bezet. Je ziet het met Brexit: het Verenigd Koninkrijk mag er best uit. Het probleem in Londen is dat men het niet eens wordt over hóe eruit te stappen.
Maar een andere benadering is om realistisch te kijken naar wat soevereiniteit in de 21e eeuw nog voorstelt. En dan is mijn conclusie: absolute soevereiniteit bestaat niet (meer). Er zijn zoveel bindende mondiale en regionale afspraken en organisaties die een antwoord moeten vinden op de uitdagingen van deze tijd. Ga maar na: de VN Veiligheidsraad, de NAVO, de Wereldhandelsorganisatie, de Raad van Europa, het Internationaal Strafhof, het Comité van Bazel, FIFA, de OESO, het Internationaal Monetair Fonds, de Internationale Maritieme Organisatie, de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens. De lijst is nog lang niet compleet. Al die organisaties bestaan op basis van vrijwillig lidmaatschap. Maar als je lid bent, onderwerp je je wel aan de gezamenlijke besluiten.
Het gaat zelfs nog verder: in veel gevallen kiezen landen die geen lid zijn van de EU of genoemde internationale organisaties er al dan niet gedwongen voor om toch de regels te volgen. Zo zijn Noorwegen en Zwitserland geen EU-lid, maar nemen wel bijna alle regels over en betalen ook nog mee aan de EU-begroting. Zonder mee te mogen praten. En het VK wil de EU dan wel uit, maar het liefst toch mee blijven doen met de interne markt, handelsverdragen, innovatieprogramma’s, politie- en justitiedatabases, enz.
Of we nu lid zijn van de EU of niet, volledige soevereiniteit bestaat dus niet. Bovendien: ik denk dat soevereiniteit nooit een doel op zich moet zijn. De kernvraag in een democratie zou moeten zijn: hoe dienen we de burgers het best. Nederlanders hebben onmiskenbaar economische voordelen van ons EU-lidmaatschap. Gemiddeld een extra maandloon, berekende het CPB ooit. En de EU is ook belangrijk voor de veiligheid en stabiliteit in Europa. Zo heeft de EU zeker bijgedragen aan de stabilisering en integratie in het westen van de voormalige militaire dictaturen van Zuid-Europa en de communistische dictaturen van Oost-Europa.
De EU is verre van perfect. Sommige besluiten gaan te ver (grensleger), of doen gewoon pijn (pulsverbod). En met ons lidmaatschap hebben we zeer zeker belangrijke bevoegdheden en misschien zelfs een stuk soevereiniteit overgedragen. Maar zijn we er slechter van geworden? Zeker niet. We zijn er welvarender en veiliger van geworden. We hebben meer kans van slagen bij nieuwe uitdagingen als klimaatverandering. We zijn minder snel te chanteren door boeven als Poetin, Erdogan of Xi Jinping. Ik ben ervan overtuigd dat de positief-kritische houding van onze partijen het beste de belangen van onze achterbannen en de Nederlandse kiezer dient!
Jannes de Jong is kandidaat Europarlementariër en staat op nummer 9 van de ChristenUnie-SGP lijst
